Πίσω στη Κορυφή
Πολλοί λαοί έλαμψαν στη διάρκεια του ιστορικού γίγνεσθαι. Κάθε λαός έχει να προσφέρει υπερήφανος κάτι διαφορετικό στην ανθρωπότητα. Όλοι οι πολιτισμοί, όπως παρουσιάζονται μέσα στον ιστορικό χρονοτόπο, αναπτύχθηκαν, άκμασαν και εκφυλίσθηκαν, προβλήθηκαν, αφομοίωσαν άλλους λαούς ή αφομοιώθηκαν, χάθηκαν μέσα στα ορμητικά νερά του Χρόνου ή κάποιοι άλλοι άφησαν άσβεστα τα ίχνη της παρουσίας τους και την ιδιαίτερη σφραγίδα της προσφοράς τους στην Αιωνιότητα.
Η ιδιαιτερότητα ενός λαού, η κοινωνική του οργάνωση, η οικονομική του υποδομή και οι παγκόσμιες συγκυρίες αποτελούν πάντοτε το εύφορο έδαφος για την καλλιέργεια πολιτισμού με κλασσική και διαχρονική επίδραση προς τις μελλοντικές γενεές των ανθρώπων.
Η προσφορά κάθε λαού αξιολογείται από το κατά πόσο ήταν βασική ή δευτερεύουσα, αν δηλ. ήταν διαχρονικά χρήσιμη ή όχι για την ποιότητα ζωής και ωφέλιμη για την ανθρώπινη οντότητα. Όλες οι μορφές κουλτούρας και γενικότερα πνευματικού πολιτισμού είναι σπουδαίες εκφράσεις του ανθρώπινου πνεύματος. Η διαφορικότητα των πολιτισμών έγκειται στις διάφορες χρονοτοπικές συνθήκες ενηλικίωσής τους.
Όλους αυτούς τους πολιτισμούς είναι άδικο να επιχειρήσουμε να τους αξιολογήσουμε κάθετα και ιεραρχικά συγκρίνοντάς τους, κι' αυτό γιατί πρέπει να ληφθούν υπόψη εκατοντάδες παράμετροι, πράγμα δύσκολο για να είναι αντικειμενικό. Παρ' όλ' αυτά όμως, θέτοντας ως αυστηρά κριτήρια σύγκρισης την ποιότητα, την πληρότητα, τη διαχρονικότητα και το βάθος - πλάτος των πολιτισμών, θα αντιλαμβανόμασταν, απ' την αρχή της σύγκρισης, ότι ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός είναι ο πιο επαρκής ανθρωποκεντρικός πολιτισμός της ανθρωπότητας.
Οι αρχαίοι Έλληνες με την εκπληκτική ανάταση του πνεύματός τους συνέλαβαν και καθόρισαν τις εσωτερικές ανάγκες, τις αγωνίες και τα μεγάλα προβλήματα του ανθρώπου ως οντότητας ηθικής, πολιτικής, λογικής, ψυχικής, κοινωνικής και δημιουργικής.
Διαμόρφωσαν συγκεκριμένα και σε αρμονικό σύνολο, το χάος των συναισθημάτων, των αντιλήψεων, των αξιώσεων του ανθρώπου, δημιουργώντας φιλοσοφικά συστήματα που αντέχουν στο χρόνο, αναπτύσσοντας συγχρόνως γνώσεις και διαπιστώσεις εκπληκτικές και προωθημένες σ' όλα τα πεδία των επιστημών.
Τα κοινωνικά συναισθήματα, οι ανθρώπινες αρετές - επιθυμίες - ανάγκες προήχθησαν σε θεότητες.
Η πυρηνική αλλά και η περιφερειακή σκέψη των Αρχαίων είχε πάντα ένα σκεπτικό, ένα σκοπό: να υπηρετεί τον άνθρωπο, να γνωρίσει ο άνθρωπος τον εαυτό του, να αναπτύξει πλήρως και επαρκώς τη σκέψη του δια του λόγου. Η αξία της ανθρώπινης οντότητας, η θεοποίηση της σκέψης, οι κοινωνικές αξίες της δημοκρατίας ήταν ο πρώτος και εφαλτήριος στόχος κάθε πολιτιστικής δημιουργίας του αρχαίου Έλληνα, η οποία απέβλεπε στην ποιότητα ζωής και την ολοκλήρωση του ανθρώπου ως αξίας υπερτάτης. Η αξία δηλ. του ίδιου του αρχαιοελληνικού πολιτισμού έγκειται στο ότι μέχρι σήμερα θεωρείται, και είναι, ο πιο ολοκληρωμένος ανθρωποκεντρικός πολιτισμός που έλαβε χώρα στον κόσμο, καθόσον οι διαχρονικές επιρροές και η γοητεία του είναι ισχυρές, αναγκαίες και κλασσικές ακόμα και σήμερα Δε θα τολμήσω όμως απόλυτα να πω ότι ήταν και ο πληρέστερος, ο ιδανικός πολιτισμός, καθόσον η θέση της γυναίκας, η εκμετάλλευση δούλων και άλλα, είναι στοιχεία που τον αμαυρώνουν, θυμίζοντας τα υποτιμητικά στοιχεία του δικού μας σύγχρονου πολιτισμού.
Συνολικά όμως παρασάγγας απέχει απ' τις μονόπλευρες εκφράσεις του σύγχρονου μηχανοκεντρικού πολιτισμού των πλαστών αναγκών, των εμπορικών προτύπων, των συγκεχυμένων ιδεολογιών, των αντιφατικών και υποβαθμισμένων οραμάτων, απ' το σύγχρονο αντιανθρώπινο πολιτισμό με τους παθητικούς προς τα δημοκρατικά ιδεώδη πολίτες, τους στεγνούς από πνευματικά ενδιαφέροντα ανθρώπους, τέτοιους που με την εσωτερική τους κενότητα, το αίσθημα του ανικανοποίητου και του άγχους, την ηθική χαλάρωση τους, να αποτελούν σίγουρα τον ανάγλυφο διάκοσμο του κακόγουστου ναού αξιών που στεγάζει θεοποιημένο το σύγχρονο αλλοτριωμένο και βάρβαρο ανθρώπινο πνεύμα ? το Πνεύμα, τον ανθρώπινο Νου, τα μονοπάτια του οποίου τόσο μελέτησε, τόσο λάτρεψε και θεοποίησε ο Έλληνας, καθ' ότι ήταν Έλλην και όχι βάρβαρος, ήταν άνθρωπος φορέας και δημιουργός ιδεών και πολιτισμού που διαμορφώνουν τον άνθρωπο σε όν χαρίεν.
Δεν υπάρχει επιστημονικός τομέας αναζήτησης ή χώρος ενδιαφερόντων και προβληματισμού που ο Έλληνας να μη συγκινήθηκε για ενασχόληση, χωρίς να ενδιαφέρεται για κερδοσκοπία και υλικά οφέλη από αυτόν, παρά μόνο για τη θεραπεία και τη συγκίνηση της γνώσης και της ψυχής. Ο Έλληνας ασχολείται, καταναλώνεται, αναζητά τη γνώση, τον προβληματισμό και τη σκέψη, όχι για να κερδίσει αλλά για να ολοκληρωθεί μέσω αυτής. Κάτι τέτοιο είναι αδιανόητο στο σύγχρονο δυτικό αμερικανοποτισμένο κόσμο, που όλες οι λέξεις στο λεξικό των πνευματικών εννοιών και αξιών μαζί με την εξήγησή τους προβάλλουν παραδίπλα και την τιμή κόστους και πωλήσεως.
Πώς είναι δυνατόν να κάνουμε λόγο για σύγχρονο πολιτισμό όταν η φωτιά του πνεύματος είναι αδύναμη και μισοσβησμένη, όταν το νερό στο ποτάμι του πνεύματος και της ανθρωπιάς έχει στερέψει ή όπου αφήνεται και ρέει, είναι δηλητηριασμένο από τις σκοπιμότητες, την απόγνωση και την ιδιοτέλεια, όταν στο πνευματικό γίγνεσθαι κυριαρχεί η ηθικοφάνεια και όχι η ηθική, η δοκησισοφία και όχι η σοφία, όταν τα δημιουργικά προσωπεία του σύγχρονου πνεύματος είναι η παράνοια, η αλλοτριωτική μιζέρια και τα επιτεύγματα εντυπώσεων, και όχι το πρόσωπο της Δημιουργίας που ήταν το άγγισμα και το μεγαλείο ψυχής του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.
ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΛΑΤΣΟΡΑΣ